Author :
Abstract
Divan edebiyatı, Osmanlı tarihi araştırmalarında, dikkate alınması gereken önemli kaynaklardan biridir. Bu hususta; tezkireler, gazavat-nâmeler, zafer-nâmeler, sûr-nâmeler, şehrengizler, culûsiyyeler, fetih-nâmeler, selim-nâmeler, süleyman-nâmeler, siyaset-nâmeler birer edebî tür olmasına rağmen, Osmanlı tarihi çalışmalarında göz önüne alınması gereken birer tarihî belge niteliğindedir. Yine şairlerin divanlarında yer alan; padişahlar, sadrazamlar, önemli devlet adamları için yazılan kasideler, terkib ve terci bendler, mesneviler, tarih kıt’aları ve gazeller, içerisinde Osmanlı tarihi açısından önemli bilgiler taşıyabilecek niteliktedir.Bu çalışmada, Osmanlı tarihinde Vak’a-yı Hayriyye (1826) olarak bilinen Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması hadisesinin, divan şairlerinin bakış açısıyla aktarımı yapılacaktır. Tespit edilen manzumelerden hareketle şairlerin, bu önemli olay hakkındaki düşünceleri, tespitleri ve değerlendirmeleri ifade edilecektir. Vak’a-yı Hayriyye örneğinde de görüleceği üzere divan şairleri aslında, devrin birer gizli tarihçisidir. Onların bazı manzumelerinde, tarih kitaplarında çok az yahut hiç yer almayan bilgiler mevcuttur. Bu çalışmayla, Osmanlı tarihi araştırmalarında çok az istifade edilen divan edebiyatına, tarihçilerin dikkatlerinin çekilmesi hedeflenmiştir.
Keywords
Abstract
Divan edebiyatı, Osmanlı tarihi araştırmalarında, dikkate alınması gereken önemli kaynaklardan biridir. Bu hususta; tezkireler, gazavat-nâmeler, zafer-nâmeler, sûr-nâmeler, şehrengizler, culûsiyyeler, fetih-nâmeler, selim-nâmeler, süleyman-nâmeler, siyaset-nâmeler birer edebî tür olmasına rağmen, Osmanlı tarihi çalışmalarında göz önüne alınması gereken birer tarihî belge niteliğindedir. Yine şairlerin divanlarında yer alan; padişahlar, sadrazamlar, önemli devlet adamları için yazılan kasideler, terkib ve terci bendler, mesneviler, tarih kıt’aları ve gazeller, içerisinde Osmanlı tarihi açısından önemli bilgiler taşıyabilecek niteliktedir. Bu çalışmada, Osmanlı tarihinde Vak’a-yı Hayriyye (1826) olarak bilinen Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması hadisesinin, divan şairlerinin bakış açısıyla aktarımı yapılacaktır. Tespit edilen manzumelerden hareketle şairlerin, bu önemli olay hakkındaki düşünceleri, tespitleri ve değerlendirmeleri ifade edilecektir. Vak’a-yı Hayriyye örneğinde de görüleceği üzere divan şairleri aslında, devrin birer gizli tarihçisidir. Onların bazı manzumelerinde, tarih kitaplarında çok az yahut hiç yer almayan bilgiler mevcuttur. Bu çalışmayla, Osmanlı tarihi araştırmalarında çok az istifade edilen divan edebiyatına, tarihçilerin dikkatlerinin çekilmesi hedeflenmiştir.
Keywords
- Arslan, Mehmet (2000). “Yeniçeriliğin Kaldırılmasına Dair Edebi Bir Metin: Aynî’nin Manzum Nusretnâmesi” Osmanlı Edebiyat Tarih Kültür Makaleleri, Kitapevi Yayınları, s.s. 319-371
- ………………….. (2005). “Üss-i Zafer” Kitabevi Yayınları.
- Beyhan, Mehmet Ali (2001). “Şirvanlı Fatih Efendi/ Gülzâr-ı Fütûhât/ Bir Görgü Tanığının Kalemiyle Yeniçeri Ocağının Kaldırılışı” Kitapevi Yayınları.
- Bülbül, İbrahim (1989). “Keçecizâde İzzet Molla” Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Durmaz, Uğur (2016). “Disiplinler Arası Bir Deneme: Halk Şiirinden Tarihi Bir Olaya Bakmak” The Journal of Academic Social Science Studies, S.49, s.s. 547-556
- Eğri, Osman (2002). “Yeniçeri Ocağı’nın Manevî Eğitimi ve Bektaşîlik” Gazi Üniversitesi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S:24, s.s. 173-196
- Erdoğan, Kenan (2002). “Edebî Eserlerden Tarih Belgesi Olarak Yararlanma; Divanlardaki Tarih Manzumeleri” Türkler, C.11, Yeni Türkiye Yayını, Ankara. s.s. 708-717. Erdoğan, Mehtap (2015). “Yeniçeriliğin Kaldırılışına Dair Tarihî ve Edebî Bir Eser: Emâre-i Zafer” Türkiyat Araştırmaları Dergisi, s.s. 71-107
- Ergun, Sadeddin Nüzhet (1945). “Türk Şairleri” C.4, İstanbul. Gündüz, İrfan (1997). “Yeniçeri Ocağı’nın İlgasından Sonra Meydana Gelen Bazı Tasavvufî Gelişmeler” İlam Araştırma Dergisi, C:2, S:1, s.s. 7-21
- Goodwin, Godfrey (2008). “Yeniçeriler” (Çev: Derin Türkömer) İstanbul: Doğan Egmont Yayıncılık.
- Haslok, F.R. (1999). “Bektâşîlik Tetkikleri” (Çev: Ragıp Hulusi; Sadeleştiren: Kâmil Akarsu), İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
- Koçu, Reşat Ekrem (2004). “Yeniçeriler” İstanbul: Doğan Kitapçılık. Levend, Agâh Sırrı (1960). “Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri” Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Mutlu, Şamil (1994). “Yeniçeri Ocağının Kaldırılışı ve II. Mahmûd’un Edirne Seyahati” İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. Necib Asım (1326). “Mesihî Divanı; Divanlarımızdan Tarihçe Nasıl İstifade Edilir” İstanbul. Özey, Betül (2013). “Bektaşîlik-Yeniçeri Ocağı İlişkisi” Y.L Tezi, Marmara Üni. İstanbul.
- Şeref Han (1971). “Şerefnâme; Osmanlı-İran Tarihi” (Çev: Mehmet Emin Bozarslan), İstanbul: Ant Yayınları.
- Üçok, Bahriye (1981). “İslam Devletlerinde Türk Naibeler ve Kadın Hükümdarlar” Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Yaramış, Ahmet (2006). “Yeniçeri Ocağı’nın Kaldırılmasının Çorum ve Çevresindeki Yansıması” Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S:2, C.7, s.s. 95DİVANLAR
- Abdî Divanı (Haz: Hacer Sağlam, Y.L. Tezi, Gazi Üni. Ankara, 2011)
- Aynî Divanı (Haz: Mehmet Arslan, Kitapevi Yay. 2004)
- Dâniş Mehmed Divanı (Haz: Süreyya Özavar, Y.L. Tezi, Marmara Üni. İstanbul, 1993)
- Fâzıl Divanı (Haz: Mehmet Akif Duman, Y.L. Tezi, Cumhuriyet Üni. Sivas, 2005)
- İzzet Molla Divanı (Haz: Ömür Ceylan ve Ozan Yılmaz, İstanbul, 2005)
- Leylâ Hanım Divanı (Haz: Mehmet Arslan, Kitapevi Yay. 2003)
- Nafi’ Divanı (Haz: Halime Çavuşoğlu, Dr. Tezi, Atatürk Üni. Erzurum, 2012)
- Sermed Divanı (Haz: Serhat Yıldız, Y.L. Tezi, Hacettepe Üni. Ankara, 2002)
- Zâik Divanı (Haz: Engin Karakoyun, Y.L. Tezi, Selçuk Üni. Konya, 2007)
- Ziver Paşa Divanı (Haz: Suzan Ay, Y.L. Tezi, Fırat Üni. Elazığ, 1999)
