Author :
Abstract
Bu çalışmada Anadolu Ağızlarında kullanılan ünlemlerin ve ünlem olarak kullanılan kelimelerin fonksiyonlarını tespit etmek amaçlanmıştır. Çeşitli duygu ve istekleri, heyecanları ifade etmeye yarayan ve kimi zaman anlatım gücü cümleninkine denk olabilen ünlemlerin ve ünlem olarak kullanılan kelimelerin, Anadolu ağızlarındaki kullanılışları mana ve fonksiyonları tarama yöntemiyle incelenmiştir. Taranacak eserler Anadolu ağızları ile ilgili tasnifler göz önünde tutularak seçilmiştir. Çalışmada bu tasniflerde yer alan ana gruplar ile her bir grubun alt grubuna ait belirli ağızlar yer almaktadır. Doğu grubu ağızları (Diyarbakır, Erzurum, Kars, Urfa, Keban, Baskil, Ağın, Artvin İli Yusufeli İlçesi Uşhum Köyü Ağzı), Kuzeydoğu grubu ağızları (Rize, Kuzeydoğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar ) ve Batı grubu (Adıyaman, Afyon, Bartın, Kütahya, Malatya, Ordu, Uşak) ağızlarına ait, kaynak eserler, ilgili araştırmalar arasından seçilmiştir. Taramaya esas olarak Anadolu ağızları üzerine yapılan on beş kaynak eser kullanılmış ve taranan bu eserlerdeki ünlemlerin her ağızdaki farklı söyleniş biçimleri dikkate alınmıştır. İncelemede ünlemler ve ünlem görevindeki kelimeler, Anadolu Ağızlarındaki ses ve fonksiyonları bakımından bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Ünlemlerin Doğu grubu ağızlarında, Kuzeydoğu grubu ağızlarında ve Batı grubu ağızlarındaki durumları tablo haline getirilmiştir. Ünlemlerin ağız bölgelerine göre ses değişimleri bakımından gösterdikleri benzerlik ve farklılıklar da tabloya dâhil edilmiştir. Taranan eserlerdeki ünlemler fonksiyonları bakımından da tablolaştırılmıştır.Araştırmanın sonunda, benzerlik ve farklılıklarıyla tespit edilmiş olan ünlemler, Doğu grubu ağızlarında, Kuzeydoğu grubu ağızlarında ve Batı grubu ağızlarında fonksiyonları bakımından yorumlanarak yazı diline göre ses ve fonksiyon yönünden farklılık gösteren ünlemler genel olarak değerlendirilmiştir.
Keywords
Abstract
The aim of this study is to figure out the exclamations and their functions in Anatolian dialects. For this purpose, some works about Anatolian dialects were selected and the exclamations and words functioning as exclamation in the works were obtained by survey method. In the selection of works, Anatolian dialects classification was taken account. The main groups in the classification and certain dialects in their sub-groups took place in the study. Source documents on Eastern group dialects (Diyarbakır, Erzurum, Kars, Urfa, Keban, Baskil, Ağın, and Uşhum village in Yusufeli district in Artvin), Northeastern group dialects (Rize, compilation from northeastern cities) and Western group dialects (Adıyaman, Afyon, Bartın, Kütahya, Malatya, Ordu, Uşak) were selected as reference materials. The terms dialect and Anatolian dialects and exclamations comprise the main part of the study. The exclamations in the selected sentence were first evaluated in terms of their phonology and functions in Anatolian dialects. Then, the states of the exclamations in Eastern, Northeastern and Western groups were presented as tables, in which the exclamations changing with written language were included. The exclamations exhibiting phonetic similarities and changes were also included in the tables.Finally, the determined exclamations, exhibiting similarities and changes, were evaluated in Eastern, Northeastern and Western group dialects and then, evaluated for their phonetic and functional differences in the written language.
Keywords
- Akar, A. (2006). Ağız araştırmalarında yöntem sorunları. Turkish Studies - Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 2/ 43-51.
- Boz, E. (2002). Afyon merkez ağzı. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları.
- Buran, A. (1997). Keban, Baskil ve Ağın yöresi ağızları. Ankara: TDK Yayınları.
- Caferoğlu, A. (1994). Kuzeydoğu illerimiz ağızlarından toplamalar. Ankara:TDK Yayınları.
- Demir, N. (2001). Ordu İli ve yöresi ağızları. Ankara: TDK Yayınları.
- Ercilasun, A. B. (2002). Kars ili ağızları. Ankara: TDK Yayınları.
- Erten, M. (1994). Diyarbakır ağzı. Ankara: TDK Yayınları.
- Gemalmaz, E. (1995). Erzurum ili ağızları. Ankara: TDK Yayınları.
- Gülensoy, T. (1988). Kütahya ve yöresi ağızları. Ankara: TDK Yayınları.
- Gülseren, C. (2000). Malatya ili ağızları. Ankara: TDK Yayınları.
- Gülsevin, G. (2002). Uşak ili ağızları. Ankara: TDK Yayınları.
- Günay, T. (1978). Rize ili ağızları. Ankara: Kültür Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları.
- Hacıeminoğlu, N. (1971). Türk dilinde edatlar. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
- Karahan, L. (1996). Anadolu ağızlarının sınıflandırılması. Ankara: TDK Yayınları.
- Korkmaz, Z. (1994). Bartın ve yöresi ağızları. Ankara: TDK Yayınları.
- Korkmaz, Z. (2007). Gramer terimleri sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
- Nakiboğlu, S. H. (2001). Adıyaman ve yöresi ağızları. Niğde: Niğde Üniversitesi Yayınları.
- Özçelik, S. (1997). Urfa merkez ağzı. Ankara: TDK Yayınları.
- Turan, Z. (2006). Artvin İli Yusufeli ilçesi Uşhum Köyü ağzı. Ankara: TDK Yayınları.
- Yavuz, S. (2011). Türkiye Türkçesi ağızlarında bağlaçlar. Diyalektolog Ağız Araştırmaları Dergisi, 3, 59-107.
- TURAN, Z. (2006). Artvin İli Yusufeli İlçesi Uşhum Köyü ağzı, Ankara: TDK A.İ.Y.İ.U.K.A
- BOZ, E. (2002). Afyon Merkez ağzı, Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi A.M.A
- NAKİBOĞLU, S. H. (2001). Adıyaman ve Yöresi ağızları, Niğde: Niğde Üniversitesi Yayınları.
- KORKMAZ, Z. (1994). Bartın ve Yöresi ağızları, Ankara: TDK Yayınları. B.Y.A
- ERTEN, M. (1994). Diyarbakır ağzı, Ankara: TDK Yayınları. D.A
- GEMALMAZ, E. (1995). Erzurum ili ağızları, Ankara: TDK Yayınları. E.İ.A
- BURAN, A. (1997), Keban. Baskil ve Ağın yöresi ağızları, Ankara: TDK K.B.A.Y.A.
- ERCİLASUN, A. B. (2002). Kars ili ağızları, Ankara: TDK Yayınları. K.İ.A.
- CAFEROĞLU, A. (1994). Kuzeydoğu illerimiz ağızlarından toplamalar, Ankara: TDK Yayınları.
- GÜLENSOY, T. (1988). Kütahya ve yöresi ağızları, Ankara: TDK Yayınları. K.Y.A
- GÜLSEREN, C. (2000). Malatya ili ağızları, Ankara: TDK Yayınları. M.İ. A
- GÜNAY, T. (1978). Rize ili ağızları, Ankara: Kültür Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları.
- GÜLSEVİN, G. (2002). Uşak ili ağızları, Ankara: TDK Yayınları. U.İ.A.
- ÖZÇELİK, S. (1997). Urfa merkez ağzı, Ankara: TDK Yayınları. U.M.A.
